Η αμυντική βιομηχανία του Ιράν είχε τις ρίζες της δεκαετίας του 1960, όταν η χώρα, υπό την ηγεσία του Σάχη Μοχάμεντ Ρεζά Παχλαβί, ξεκίνησε να εξαρτάται από τη Δύση, ειδικά τις ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο, για προμήθεια όπλων και εξοπλισμού. Ωστόσο, η Ισλαμική Επανάσταση του 1979 και η επακόλουθη διεθνής απομόνωση ανάγκασε τον Ιράν να αναζητήσει εσωτερικές λύσεις για την κάλυψη των στρατιωτικών των αναγκών.
Μετά την επανάσταση, οι ΗΠΑ επέβαλαν εμπάργκο όπλων, ενώ οι στρατιωτικές επιχειρήσεις κατά τον πόλεμο Ιράν-Ιράκ (1980-1988) ανάγκασαν το Ιράν να αναπτύξει την εγχώρια αμυντική παραγωγή για να επιβιώσει από τις διαρκείς επιθέσεις και τη φθορά του πολέμου.
Ο οκταετής πόλεμος υπήρξε καθοριστικός παράγοντας για τη δημιουργία μιας αυτοδύναμης αμυντικής βιομηχανίας. Το Ινστιτούτο εστίασε στην εγχώρια παραγωγή όπλων, αρχικά αντιγράφοντας εισαγόμενα μοντέλα, και στη συνέχεια αναπτύσσοντας τα δικά του. Κρατικοί οργανισμοί όπως η Defense Industries Organization (DIO) και ο στρατός των Ιρανικών Φρουρών της Επανάστασης (IRGC) ανέλαβαν ενεργό ρόλο σε αυτή την προσπάθεια.
Μεταξύ των προϊόντων που αναπτύχθηκαν ήταν τοπικής κατασκευής τυφέκια, πυροβολικό, καθώς και πιο προηγμένα συστήματα, όπως τα πυραυλικά συστήματα “Shahab” και “Sejjil”, τα οποία είχαν ως αποτέλεσμα τη ραχοκοκαλιά της ιρανικής βαλλιστικής ικανότητας
Η διεθνής απομόνωση οδήγησε τον Ιράν να στραφεί σε εταίρους όπως η Βόρεια Κορέα, η Κίνα και η Ρωσία για την τεχνογνωσία που χρειάζονταν. Η Βόρεια Κορέα παρείχε κρίσιμη τεχνολογία για την ανάπτυξη βαλιστικών πυραύλων, κυρίως μέσω της μεταφοράς τεχνολογίας των πυραυλικών συστημάτων “No-Dong”. Η Κίνα βοήθησε στην ανάπτυξη πυραυλικών συστημάτων και αντιαεροπορικών πυραύλων, ενώ η Ρωσία υποστήριξε το Ιράν στα αεροπορικά και ναυτικά συστήματα, καθώς και στην κατασκευή του πρώτου πυρηνικού σταθμού του Μπουσέρ.
Οι στρατιωτικές σχέσεις του Ιράν με την Κίνα και τη Βόρεια Κορέα είναι στρατηγική σημασία για την ανάπτυξη των πυραυλικών δυνατών του, ενώ η Ρωσία παραμένει σημαντικός εταίρος, ειδικά στον τομέα της αεροδιαστημικής και της πυρηνικής ενέργειας.
Το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν ξεκίνησε στις αρχές της δεκαετίας του 1970 υπό την ηγεσία του Σάχη, με την υποστήριξη των ΗΠΑ και της Δύσης. Μετά την επανάσταση, το πρόγραμμα διακόπηκε προσωρινά, αλλά αναβίωσε τη δεκαετία του 1980 με τη βοήθεια της Ρωσίας και άλλων κρατών.
Η Ρωσία υπήρξε καθοριστικός παράγοντας για την ολοκλήρωση του πυρηνικού σταθμού του Μπουσέρ, ενώ το Πακιστάν, μέσω του Abdul Qadeer Khan, παρέδωσε τεχνογνωσία εμπλουτισμού ουρανίου, ένα από τα πιο κρίσιμα στοιχεία για την κατασκευή πυρηνικών όπλων.
Τα προγράμματα πυρηνικής τεχνολογίας του Ιράν είναι ένα συνεχές θέμα διεθνούς ανησυχίας, με το πρόγραμμα εμπλουτισμού ουρανίου της Νατάνζ και η βαριά εγκατάστασης της Αράκ να βρίσκονται στο επίκεντρο των αντιπαραθέσεων με τη Δύση.
Η Ρωσία διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη των στρατιωτικών και πυρηνικών δυνατοτήτων του Ιράν μετά την Ισλαμική Επανάσταση του 1979. Η στενή συνεργασία μεταξύ των δύο χωρών, ιδίως μετά τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης, υπήρξε καθοριστική για την ενίσχυση της ιρανικής αμυντικής βιομηχανίας.
Πυρηνικό Πρόγραμμα
Το πιο γνωστό παράδειγμα ρωσικής βοήθειας είναι η κατασκευή του πυρηνικού σταθμού του Μπουσέρ , ενός από τα πιο κρίσιμα έργα του Ιράν στον τομέα της ενέργειας και των πυρηνικών. Αν και το έργο ξεκίνησε με τη βοήθεια της Γερμανίας πριν από την Επανάσταση, η Ρωσία ανέλαβε την ολοκλήρωσή του μετά από δεκαετίες καθυστερήσεων. Το 1995, οι δύο χώρες υπέγραψαν συμφωνία για την ολοκλήρωση του, με τη Ρωσία να παρέχει σταθμισμένη τεχνολογία και τεχνική υποστήριξη.
Ο σταθμός στο Μπουσέρ τελικά τέθηκε σε λειτουργία το 2011, ενώ ο Ιράν και η Ρωσία έχουν συμφωνήσει να επεκτείνουν τη συνεργασία τους στον τομέα της πυρηνικής ενέργειας. Η Ρωσία βοήθησε επίσης στο πρόγραμμα εμπλουτισμού ουρανίου του Ιράν, παρέχοντας επιστημονική τεχνογνωσία για να βελτιώσει τις δυνατότητές του.
Αμυντική Τεχνολογία και Στρατιωτική Συνεργασία
Η Ρωσία, πέρα από το πυρηνικό πρόγραμμα, έχει παράσχει στο Ιράν προηγμένα στρατιωτικά συστήματα. Μεταξύ αυτών περιλαμβάνονται τα αντιαεροπορικά συστήματα S-300-S-400 , τα οποία είναι από τα πιο αποτελεσματικά συστήματα αεράμυνας στον κόσμο. Παρά τις κυρώσεις και την πίεση από τη Δύση, η Ρωσία ολοκλήρωσε την παράδοση των S-300 το 2016, ενισχύοντας την αεράμυνα του Ιράν απέναντι σε δυνητικές αεροπορικές επιθέσεις.
Εκτός από τα αντιαεροπορικά συστήματα, η Ρωσία έχει υποστηρίξει την εκπαίδευση και τον εξοπλισμό των ιρανικών ενόπλων δυνάμεων με τεχνογνωσία στην ανάπτυξη τεθωρακισμένων οχημάτων, αεροσκαφών, και ναυτικών συστημάτων.
Το πυραυλικό πρόγραμμα του Ιράν είναι ένα από τα πιο προηγμένα στη Μέση Ανατολή και βασίζεται σε μια στρατηγική αποτροπής που επικεντρώνεται στην ανάπτυξη μακράς εμβέλειας βαλλιστικών πυραύλων. Οι βαλλιστικοί πυραυλικοί είναι το κεντρικό στοιχείο της αμυντικής στρατηγικής του Ιράν, αν λάβουμε δεδομένα την περιορισμένων δυνατοτήτων αεροπορία του σε σύγκριση με άλλες δυνάμεις της περιοχής, όπως το Ισραήλ και η Σαουδική Αραβία.
Η Βόρεια Κορέα υπήρξε ένας από τους πρώτους και πιο σημαντικούς εταίρους του Ιράν στην ανάπτυξη των βαλλιστικών πυραύλων. Από τη δεκαετία του 1980, το Ιράν απέκτησε τεχνολογία πυραύλων “Scud-B” και “Scud-C” μέσω της Βόρειας Κορέας. Αυτά τα συστήματα υπήρξαν η βάση για τους ιρανικούς πυραύλους “Shahab”, οι οποίοι αναπτύχθηκαν από τη συνεργασία μεταξύ των δύο χωρών.
Οι Shahab-1 και Shahab-2 είναι βελτιωμένες εκδόσεις των Scud, με εμβέλεια 300 και 500 χιλιομέτρων, αντίστοιχα. Ο Shahab-3 , ο οποίος τέθηκε σε λειτουργία τη δεκαετία του 2000, βασίστηκε σε βορειοκορεατικές τεχνολογίες και έχει εμβέλεια έως 1.200 χιλιόμετρα. Η τεχνολογία αυτή επιτρέπει στο Ιράν να στοχεύει στρατηγικές θέσεις σε όλη τη Μέση Ανατολή, συμπεριλαμβανομένου του Ισραήλ.
Μετά τους Shahab, το Ιράν προχώρησε στην ανάπτυξη πιο προηγμένων πυραύλων στερεού καυσίμου. Οι Sejjil-1 και Sejjil-2 είναι βαλλιστικοί πύραυλοι στερεού καυσίμου, οι οποίοι έχουν καλύτερη ευκινησία και μικρότερο χρόνο προετοιμασίας για εκτόξευση σε σχέση με τους υγρούς καυστικούς πυραύλους. Οι πύραυλοι αυτοί έχουν εμβέλεια άνω των 2.000 χιλιομέτρων και αποτελούν σημαντικό μέρος της στρατηγικής αποτροπής του Ιράν.
Ο Qiam-1 είναι ένας άλλος σημαντικός πύραυλος μικρού βεληνεκούς (750 χιλιόμετρα), ο οποίος βασίζεται σε προηγούμενα σχέδια πυραύλων, αλλά ενσωματώνει σύγχρονες τεχνολογίες που έχουν μεγαλύτερη ακρίβεια και ευελιξία.
Πύραυλοι Fatah-2 οι οποίοι λέγεται ότι διαθέτουν κεφαλές ελιγμών. Η ικανότητα του Ιράν να εκτοξεύσει πυραύλους μεγάλου βεληνεκούς, όπως ο Sejjil-2 , του παρέχει τη δυνατότητα να απειλήσει στρατηγικούς στόχους πολύ μακριά από τα σύνορά του, ενισχύοντας έτσι την αποτρεπτική του ικανότητα απέναντι σε δυνητικούς αντιπάλους, όπως το Ισραήλ και οι ΗΠΑ.
Παράλληλα με τη βοήθεια από τη Βόρεια Κορέα, η Ρωσία παρείχε σημαντική υποστήριξη στο Ιράν για την ανάπτυξη πυραυλικών συστημάτων αεράμυνας και υποδομές για την κατασκευή πυραύλων. Η τεχνογνωσία που παρείχε η Ρωσία ήταν κρίσιμη για την παραγωγή και τη βελτίωση των βαλλιστικών δυνατοτήτων του Ιράν.
Η Ρωσία βοήθησε επίσης στην ανάπτυξη των υποδομών της ιρανικής αεροδιαστημικής βιομηχανίας, καθιστώντας την ικανή να σχεδιάσει και να κατασκευάσει πιο προηγμένα όπλα. Παρότι η Μόσχα επιφυλάχθηκε να βοηθήσει στο πυραυλικό πρόγραμμα, οι εμπορικές και στρατιωτικές σχέσεις των δύο χωρών παραμένουν ισχυρές.
photo:nasa/nato
