Στις 5 Μαΐου 2025, η Interlune, μια νεοφυής εταιρεία από το Σιάτλ, ανακοίνωσε μια πρωτοποριακή συμφωνία με το Υπουργείο Ενέργειας των ΗΠΑ (DOE) για την προμήθεια τριών λίτρων ηλίου-3, εξορυγμένου από τη Σελήνη, έως τον Απρίλιο του 2029. Η συμφωνία, που χαρακτηρίστηκε «ιστορική» από την εταιρεία, σηματοδοτεί την πρώτη αγορά μη γήινου φυσικού πόρου από το DOE Isotope Program. Η Interlune σχεδιάζει να εξάγει το ήλιο-3 από το σεληνιακό ρεγόλιθο μέσω ενός πιλοτικού εργοστασίου στη Σελήνη, ανοίγοντας νέους ορίζοντες για την εμπορική εκμετάλλευση διαστημικών πόρων. Ωστόσο, πίσω από τη διαφημιστική εκστρατεία, η πραγματικότητα της εξόρυξης ηλίου-3 παραμένει γεμάτη προκλήσεις και αβεβαιότητες.
Ιδρυμένη το 2020 από τους πρώην στελέχη της Blue Origin, Ρομπ Μέιερσον και Γκάρι Λάι, μαζί με τον αστροναύτη του Apollo 17 και γεωλόγο Χάρισον Σμιτ, η Interlune έχει συγκεντρώσει πάνω από 18 εκατομμύρια δολάρια σε χρηματοδότηση. Ο οδικός χάρτης της περιλαμβάνει την ανάπτυξη ρομποτικών μηχανών συγκομιδής, μια αποστολή επίδειξης το 2027 για τη μέτρηση συγκεντρώσεων ηλίου-3, και την κατασκευή ενός πιλοτικού εργοστασίου στη Σελήνη έως το 2029. Η εταιρεία έχει εξασφαλίσει επιχορηγήσεις από τη NASA, το National Science Foundation και το DOE, ενώ συνεργάζεται με την Pacific Northwest National Laboratory για την ανάπτυξη τεχνολογιών διαχωρισμού του ισοτόπου.
Η Interlune έχει ήδη προσελκύσει τον πρώτο της εμπορικό πελάτη, τη Maybell Quantum, η οποία θα χρησιμοποιεί ήλιο-3 σε ψυγεία αραίωσης για κβαντικούς υπολογιστές, που απαιτούν θερμοκρασίες κοντά στο απόλυτο μηδέν. Η συμφωνία προβλέπει την παράδοση χιλιάδων λίτρων ηλίου-3 από το 2029 έως το 2035. Η εταιρεία στοχεύει επίσης να προμηθεύσει το DOE για εφαρμογές όπως ανίχνευση όπλων, ιατρική απεικόνιση και έρευνα σύντηξης, με την τιμή να αντικατοπτρίζει την τρέχουσα εμπορική αξία, περίπου 20 εκατομμύρια δολάρια ανά κιλό.
Το ήλιο-3, ένα ελαφρύ ισότοπο του ηλίου, εναποτίθεται στη σεληνιακή επιφάνεια από τον ηλιακό άνεμο, λόγω της απουσίας μαγνητικού πεδίου στη Σελήνη. Ενώ στη Γη υπάρχουν μόλις 100 κιλά του ισοτόπου, εκτιμάται ότι η Σελήνη διαθέτει από 100 εκατομμύρια έως 1 δισεκατομμύριο κιλά. Αυτή η δυνητική αφθονία έχει πυροδοτήσει όνειρα για καθαρή πυρηνική σύνθεση, κβαντική τεχνολογία και ιατρικές εφαρμογές. Ωστόσο, η εξόρυξή του είναι εξαιρετικά δύσκολη.
Οι μετρήσεις από δείγματα των αποστολών Apollo και Luna δείχνουν συγκεντρώσεις ηλίου-3 από 2 έως 26 μέρη ανά δισεκατομμύριο (ppb), με μέσο όρο 4,2±3,4 ppb, με περιθώριο σφάλματος 36%. Ακόμα και στην καλύτερη περίπτωση, η εξάγωση τριών λίτρων ηλίου-3 απαιτεί την επεξεργασία τεράστιου όγκου ρεγολίθου, ισοδύναμου με μια μεγάλη πισίνα. Η Interlune σχεδιάζει να χρησιμοποιεί ελαφριές, ενεργειακά αποδοτικές μηχανές, όπως το πρωτότυπο εκσκαφέα που ανέπτυξε με τη Vermeer, ικανό να επεξεργάζεται 100 τόνους ρεγολίθου την ώρα. Ωστόσο, η χαμηλή συγκέντρωση και οι τεχνικές προκλήσεις, όπως η αντοχή του εξοπλισμού στη σεληνιακή σκόνη και τις ακραίες θερμοκρασίες, καθιστούν την εξόρυξη αβέβαιη.
Παρά τις φιλόδοξες προβλέψεις για τη χρήση του ηλίου-3 σε αντιδραστήρες σύντηξης, η τεχνολογία παραμένει σε ερευνητικό στάδιο, με εμπορική εφαρμογή απίθανη πριν από το 2050. Προς το παρόν, η κύρια ζήτηση προέρχεται από την κβαντική υπολογιστική, όπου το ήλιο-3 χρησιμοποιείται σε ψυγεία αραίωσης. Η Maybell Quantum προβλέπει ότι η ζήτηση θα αυξηθεί από δεκάδες σε χιλιάδες λίτρα καθώς οι κβαντικοί υπολογιστές κλιμακώνονται. Ωστόσο, ο Δρ. Shane Mansfield από την Quandela σημειώνει ότι οι εξελίξεις στην τεχνολογία μπορεί να μειώσουν την ανάγκη για ήλιο-3, καθώς ορισμένες κβαντικές τεχνολογίες απαιτούν λιγότερη ψύξη.
Άλλες εφαρμογές περιλαμβάνουν την ανίχνευση όπλων και την ιατρική απεικόνιση, αλλά η αγορά παραμένει περιορισμένη. Η υψηλή τιμή του ηλίου-3 στη Γη, στα 20 εκατομμύρια δολάρια ανά κιλό, καθιστά την εξόρυξη ελκυστική, αλλά το κόστος μεταφοράς και επεξεργασίας στη Σελήνη παραμένει άγνωστο. Η Interlune στοιχηματίζει ότι η ελαφριά φύση του ηλίου-3 και η υψηλή του αξία θα δικαιολογήσουν το εγχείρημα, παρόμοια με τις προσπάθειες εταιρειών όπως η Varda Space για φαρμακευτική παραγωγή στο διάστημα.
Η εξόρυξη ηλίου-3 αντιμετωπίζει τεράστια εμπόδια. Η χαμηλή συγκέντρωση του ισοτόπου απαιτεί την επεξεργασία εκατομμυρίων τόνων ρεγολίθου για μικρές ποσότητες, ενώ η μεταφορά του στη Γη παραμένει ανεπίλυτο πρόβλημα. Η Interlune δεν έχει ακόμα αποφασίσει αν θα αναπτύξει δικό της σύστημα επιστροφής ή θα συνεργαστεί με τρίτους, όπως οι εταιρείες του προγράμματος Commercial Lunar Payload Services της NASA.
Η νομική αβεβαιότητα προσθέτει περαιτέρω πολυπλοκότητα. Η Συνθήκη του Διαστήματος (1967) ορίζει τη Σελήνη ως κοινή κληρονομιά της ανθρωπότητας, ενώ η Συνθήκη της Σελήνης (1979), που ρυθμίζει την εξόρυξη, δεν έχει υπογραφεί από μεγάλες δυνάμεις όπως οι ΗΠΑ. Η νομοθεσία των ΗΠΑ (Commercial Space Launch Competitiveness Act, 2015) επιτρέπει την ιδιωτική εκμετάλλευση πόρων, αλλά η διεθνής συναίνεση απουσιάζει, εγείροντας ερωτήματα για τη νομιμότητα.
Επιπλέον, η τεχνολογία σύντηξης που θα μπορούσε να αξιοποιήσει το ήλιο-3 παραμένει μακρινή. Μελέτες όπως του Wittenberg (1986) υπέθεταν πρόοδο στη σύντηξη έως το 2010, κάτι που δεν επαληθεύτηκε. Η Γεωλογική Υπηρεσία των ΗΠΑ χαρακτηρίζει το ήλιο-3 ως «υποτιθέμενο μη ανακτήσιμο πόρο», υπογραμμίζοντας την έλλειψη επείγουσας ανάγκης για αξιολόγηση.
Η συμφωνία της Interlune με το DOE αποτελεί ορόσημο για την εμπορική εξόρυξη στη Σελήνη, αλλά η πρακτική υλοποίηση παραμένει γεμάτη εμπόδια. Το ήλιο-3, παρά τις δυνατότητές του, είναι πιθανότερο να παραμείνει εξειδικευμένο κρυογονικό εργαλείο για την κβαντική υπολογιστική παρά θαυματουργό καύσιμο σύντηξης. Η επιτυχία της Interlune θα εξαρτηθεί από την ικανότητά της να ξεπεράσει τεχνικές, νομικές και οικονομικές προκλήσεις, ενώ η αγορά θα καθορίσει αν η ζήτηση δικαιολογεί το κόστος.
Η Σελήνη μπορεί να κρύβει πόρους, αλλά η εξόρυξή τους απαιτεί περισσότερα από όνειρα και διαφημιστικές καμπάνιες. Η Interlune, με τις φιλόδοξες αποστολές της, δοκιμάζει τα όρια της ανθρώπινης καινοτομίας, αλλά η πραγματικότητα του ηλίου-3 παραμένει, προς το παρόν, ένα στοίχημα υψηλού ρίσκου.
