Απόσπασμα από το ημερολόγιο του Joseph Goebbels,για την Μάχη της Κρήτης…
BY ΑΠΠΕΛΑΙΟΣ
Η νήσος Κρήτη έχει ιδιαίτερη στρατηγική αξία, διότι βρισκόµενη στο µέσο της ανατολικής λεκάνης της Μεσογείου, ελέγχει τις αεροπορικές και θαλάσσιες συγκοινωνίες από ανατολικά προς δυτικά και από βόρεια προς νότια ή και αντίστροφα, αποτελώντας ιδανική βάση αεροναυτικών επιχειρήσεων προς κάθε κατεύθυνση. Απόρροια της αξίας αυτής, ήταν να βρεθεί η Κρήτη από τις αρχές του ∆εύτερου Παγκόσµιου Πολέµου, στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος τόσο των Βρετανών, όσο και των Γερµανών.1 Η χρησιµότητα της Κρήτης, ως βάση για την προστασία των θαλάσσιων επικοινωνιών στο Αιγαίο από βρετανικές επιθέσεις µε προέλευση την Αλεξάνδρεια και ιδιαίτερα για την προστασία των µεταφορών πετρελαίου από την Κωστάντζα µέσω των Στενών στην Ιταλία, έπεισε το Χίτλερ να δώσει την συγκατάθεση του για ανάληψη από τον Γερµανικό στρατό της επιχείρησης αυτής.
Στην Κρήτη, όπου είχε µεταφερθεί η προσωρινή πρωτεύουσα του ελεύθερου Ελληνικού κράτους από τις 23 Απριλίου 1941, δόθηκε µια από τις πιο ιδιότυπες µάχες τού Β’ Παγκοσµίου πολέµου, διότι για πρώτη φορά στην παγκόσµια ιστορία σηµειώθηκαν επιχειρήσεις αλεξιπτωτιστών και αεροµεταφοράς δυνάµεων σε τόσο εύρος, για το λόγο αυτό η ανάλυση και η µελέτη της µάχης της Κρήτης έχει ιδιαίτερη σηµασία και ενδιαφέρον.
Στο τέλος Απριλίου του 1941, τη ∆ιοίκηση των Βρετανικών και Ελληνικών
∆υνάµεων Κρήτης ανέλαβε ο ∆ιοικητής της 2ης Νεοζηλανδικής Μεραρχίας Υποστράτηγος Φρέϊµπεργκ. Η συνολική στρατιωτική δύναµη της Κρήτης, µετά από ενίσχυσή της και από δυνάµεις που µεταφέρθηκαν από την ηπειρωτική Ελλάδα, ανερχόταν περίπου σε 11.500 Έλληνες και 31.500 Βρετανούς.2 Η οργάνωση της άµυνας της Κρήτης παρουσίαζε όλα τα µειονεκτήµατα µιας εσπευσµένης προσπάθειας µε ανεπαρκή µέσα, σε άνδρες αλλά κυρίως σε πολεµικό υλικό, διότι ο οπλισµός, τα πυροµαχικά και τα άλλα εφόδια βρίσκονταν πολύ κάτω της παραδεκτής αναλογίας. Υπήρχαν επίσης λίγα σµήνη αεροπλάνων, όσα έφθασαν από την ηπειρωτική Ελλάδα, που όµως χρησιµοποιήθηκαν κυρίως για την συνοδεία των νηοποµπών, καθώς και πυροβολικό και αντιαεροπορικά, πού δεν αρκούσαν όµως για την άµυνα ούτε των αεροδροµίων του νησιού.3
Εποµένως οι δυνατότητες των υπαρχόντων δυνάµεων στη µεγαλόνησο να αντιτάξουν αποτελεσµατικής άµυνα, ήταν περιορισµένες µε δυσαναπλήρωτα κενά, που δεν µπορούσε να αναπληρώσει η γενναιότητα των ανδρών που κλήθηκαν να αντιµετωπίσουν την ισχυρή γερµανική επίθεση.
Από πλευράς Γερµανών για την επιχείρηση κατά της Κρήτης διατέθηκαν, η 7η Μεραρχία Αλεξιπτωτιστών, η 5η Ορεινή Μεραρχία, και ένα Σύνταγµα της 5ης Τεθωρακισµένης Μεραρχίας. Τις δυνάµεις αυτές µετέφεραν στην Κρήτη αεροπλάνα του ΧΙ Σώµατος Αεροπορίας και µικρά πλοία, µε την υποστήριξη των καταδιωκτικών και των βοµβαρδιστικών καθέτου εφορµήσεως του VII Σώµατος Αεροπορίας. Το σύνολο των γερµανικών δυνάµεων ανερχόταν σε 22.750 άνδρες,
1.370 αεροπλάνα και 70 πλοία. Την επιχείρηση υποστήριξε και µικρός αριθµός ιταλικών αντιτορπιλικών και τορπιλακάτων, ενώ ένα ενισχυµένο ιταλικό σύνταγµα,
1 Αναλυτικά για την στρατηγική αξία της νήσου Κρήτης βλέπε ΓΕΣ/∆ΙΣ, Η Μάχη της Κρήτης, σελ. 1-3, Αθήνα 1961.
2 Στο ίδιο σελ. 31.
3 Βλέπε Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Τόµος ΙΕ, σελ 452, Εκδοτική Αθηνών.
ύστερα από αίτηση του Μουσολίνι, θα αποβιβαζόταν από τη ∆ωδεκάνησο στις ανατολικές ακτές της νήσου. Η ενέργεια αυτή τελικά, πραγµατοποιήθηκε στα τέλη Μαΐου, όταν η τύχη της νήσου είχε ήδη κριθεί.4
Τρεις ήταν οι αρχικοί αντικειµενικοί στόχοι των Γερµανικών δυνάµεων, τα αεροδρόµια Μάλεµε, Ρεθύµνου και Ηρακλείου. Τα αεροδρόµια θα καταλαµβάνονταν από τους αλεξιπτωτιστές, για να χρησιµοποιηθούν στη συνέχεια για την µεταφορά ενισχύσεων και πολεµικού υλικού.
Η γερµανική επίθεση από τον αέρα κατά της Κρήτης εκδηλώθηκε το πρωί της 20ης Μαΐου 1941. Μετά από σφοδρό βοµβαρδισµό, πολυάριθµα σµήνη µεταφορικών αεροσκαφών άρχισαν να πραγµατοποιούν ρίψεις αλεξιπτωτιστών στην περιοχή Χανίων – Μάλεµε. Ταυτόχρονα άρχισε και η προσγείωση ανεµοπλάνων µε αεροµεταφερόµενα τµήµατα. Οι Γερµανοί συνάντησαν την σθεναρή αντίσταση των αµυνοµένων, που περίµεναν τον εχθρό στα σηµεία ακριβώς της επίθεσης — οι Άγγλοι γνώριζαν πλήρως το σχέδιο της γερµανικής επιχείρησης.5 Έλληνες, Άγγλοι, Νεοζηλανδοί και Αυστραλοί στρατιώτες, καθώς και όσοι από τούς κατοίκους διέθεταν όπλα, αποδεκάτισαν µε τα πενιχρά τους µέσα, τα πρώτα κύµατα των επιτιθεµένων. Παράλληλες προσπάθειες των Γερµανών να αποβιβάσουν στρατεύµατα από την θάλασσα εξουδετερώθηκαν από τον αγγλικό στόλο, πού έπλεε γύρω από το νησί.6 Στις περιοχές Ρέθυµνου και Ηρακλείου η γερµανική επίθεση εκδηλώθηκε τις απογευµατινές ώρες της ίδιας ηµέρας, όµως οι αλεξιπτωτιστές σε αυτές τις περιοχές υπέστησαν τροµακτικές απώλειες και δεν µπόρεσαν να σηµειώσουν καµία επιτυχία.
Έως το απόγευµα τής δεύτερης µέρας (21 Μαΐου), κανένα από τα αεροδρόµια δεν είχε καταληφθεί από τούς αλεξιπτωτιστές, πού είχαν κυριολεκτικά αποδεκατιστεί και βρίσκονταν σε δύσκολη θέση. Τελικά τις απογευµατινές ώρες της ίδιας ηµέρας, οι Γερµανοί αλεξιπτωτιστές κατόρθωσαν να καταλάβουν το αεροδρόµιο του Μάλεµε. Η αντεπίθεση που εκτοξεύτηκε για ανακατάληψη του αεροδροµίου Μάλεµε και του υψώµατος 107 από το οποίο ελέγχονταν η ευρύτερη περιοχή του αεροδροµίου, δεν ήταν έγκαιρη µε αποτέλεσµα να αποτύχει. Ύστερα από αυτή την αποτυχία και την προώθηση των συνεχώς ενισχυόµενων γερµανικών δυνάµεων προς τα βορειοανατολικά, οι εκεί βρετανο-ελληνικές δυνάµεις συµπτύχθηκαν τη νύχτα 23/24 Μαΐου σε νέα τοποθεσία ανατολικότερα. Από την ηµέρα αυτή η πρωτοβουλία των επιχειρήσεων περιήλθε στους Γερµανούς, ενώ η τύχη της νήσου είχε πλέον κριθεί. Παρόλα αυτά, ο αγώνας συνεχίσθηκε µέχρι την 29η Μαΐου, οπότε άρχισε η εκκένωση της Κρήτης από τις βρετανικές δυνάµεις, η οποία ολοκληρώθηκε το βράδυ της 31ης Μαΐου.
Η µάχη της Κρήτης ήταν µια πύρρεια νίκη των Γερµανών, γι’ αυτό άλλωστε και δεν επαναλήφθηκε παρόµοια επιχείρηση κατά την διάρκεια του πολέµου. Τα
4 Βλέπε ΓΕΣ/∆ΙΣ, Η Μάχη της Κρήτης, ο.π. σελ. 32-33.
5 Ο Θ. Βερέµης και ο Ι. Κολιόπουλος αναφέρουν ότι οι Βρετανοί διέθεταν εκ των προτέρων ακριβή στοιχεία για την Επιχείρηση Ερµής των Γερµανών για την κατάληψη της Κρήτης επειδή οι ειδικές υπηρεσίες του βρετανικού στρατού είχαν αποκρυπτογραφήσει τον κώδικα µε τον οποίο επικοινωνούσε το Ανώτατο Στρατηγείο της Γερµανίας µε τα στρατεύµατα της χώρας ανά τον κόσµο. Όπως έγινε γνωστό πολλά χρόνια αργότερα, το Αυτοκρατορικό Γενικό Επιτελείο δεν επέτρεψε την ενίσχυση της άµυνας της Κρήτης, για να µην αντιληφθούν οι Γερµανοί ότι η επιχείρηση ήταν γνωστή εκ των προτέρων. Ήταν µια εξόχως δύσκολη απόφαση της βρετανικής κυβέρνησης, η οποία όµως κρίθηκε απαραίτητη προκειµένου να µην διακινδυνεύσει την αχρήστευση ενός πλεονεκτήµατος της Βρετανίας έναντι της Γερµανίας που αναµενόταν να αποδειχθεί αποφασιστικής σηµασίας για την έκβαση του πολέµου. Βλέπε Θ. Βερέµης- Ι. Κολιόπουλος, Ελλάς Η Σύγχρονη Συνέχεια από το 1821 µέχρι Σήµερα, σελ. 394, Αθήνα 2006.
6 Βλέπε Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, ο.π. σελ. 453.
θύµατα των Γερµανών στη δεκαήµερη επιχείρηση ξεπερνούσαν τα θύµατα τους σε ολόκληρη την επιχείρηση κατά της Γιουγκοσλαβίας και της Ελλάδος. Ο ∆ιοικητής του ΧΙ Γερµανικού Σώµατος Αεροπορίας Αντιπτέραρχος Στούντεντ αναγκάστηκε να οµολογήσει ότι η Κρήτη υπήρξε «ο τάφος των Γερµανών Αλεξιπτωτιστών». Η επίλεκτη Μεραρχία Αλεξιπτωτιστών, αποδεκατισµένη και εξαρθρωµένη, δεν επρόκειτο να παίξει στον µέλλον ουσιαστικό ρόλο.7
Κατά µεγάλο ποσοστό οι απώλειες των Γερµανών οφείλονταν στις περιορισµένες πληροφορίες που είχε η Γερµανική υπηρεσία πληροφοριών, σχετικά µε την δύναµη και την διάταξη των αµυνοµένων, µε αποτέλεσµα πολλές µονάδες αλεξιπτωτιστών να ριφθούν επί ή πλησίον των αµυντικών θέσεων και να εξοντωθούν. Επιπλέον υπήρχε εσφαλµένη εκτίµηση για την στάση, την αποφασιστικότητα και την αγωνιστικότητα που θα τηρούσε ο Κρητικός λαός έναντι των επιτιθεµένων. Στα παραπάνω σφάλµατα πρέπει να αποδοθούν και οι υπεραισιόδοξες επιδιώξεις του γερµανικού σχεδίου, που προέβλεπαν µέσα στην πρώτη ηµέρα, κατάληψη των αεροδροµίων και των πόλεων Χανίων- Ρεθύµνου και Ηρακλείου.
Συνολικά τα στρατηγικά οφέλη που αποκόµισαν οι Γερµανοί από την επιχείρηση κατά της Ελλάδος ήταν µικρά, σε σχέση µε τις δυνάµεις και το χρόνο πού διέθεσαν. Μακροπρόθεσµα, η κατάληψη της Ελλάδας αποδείχτηκε παθητικό στην πολεµική προσπάθεια της Γερµανίας. Ήταν όµως µια επιχείρηση επιβεβληµένη — ή έτσι τουλάχιστον πίστευαν ο Χίτλερ και οι στρατιωτικοί του — λόγω της επικείµενης εισβολής στη Ρωσία. Η αντίσταση της Ελλάδας συνέβαλε πολλαπλά και ουσιαστικά στη συµµαχική προσπάθεια κατά του Άξονα, γιατί καθυστέρησε και απασχόλησε ένα µεγάλο µέρος της γερµανικής πολεµικής µηχανής.8 Αυτό είχε ως άµεσο αποτέλεσµα τη δέσµευση ισχυρών γερµανικών δυνάµεων, που διαφορετικά θα ήταν δυνατό να είχαν διατεθεί σε άλλα µέτωπα, δίνοντας τη δυνατότητα στους Βρετανούς να σταθεροποιήσουν τη θέση τους στην Αφρική και στην Εγγύς Μέση Ανατολή, µε σηµαντικές επιπτώσεις στην εξέλιξη του Β΄ Παγκοσµίου Πολέµου.
7 –Ελλήνων: Νεκροί 426 και µεγάλος αριθµός τραυµατιών και αιχµαλώτων. Βλέπε ΓΕΣ/∆ΙΣ, Επίτοµη Ιστορία του Ελληνοιταλικού και Ελληνογερµανικού πολέµου 1940 -1941, Αθήνα,1985, σελ. 260
–Βρετανών: Νεκροί 1.742, τραυµατίες 1.737 και αιχµάλωτοι 11.835. Επίσης βυθίστηκαν 2 καταδροµικά, 6 αντιτορπιλικά και απωλέσθηκαν πάνω από 2.000 αξιωµατικοί και ναύτες.
–Γερµανών: Νεκροί 1.990, αγνοούµενοι 1.995 και σοβαρός αριθµός τραυµατιών. Συνολικά οι απώλειες του επίλεκτου σώµατος των Γερµανών αλεξιπτωτιστών ξεπέρασαν τους 8.000 άνδρες. Οι απώλειες σε αεροσκάφη ανήλθαν σε 220 τελείως κατεστραµµένα και 150 περίπου µε σοβαρές ζηµιές. Αυτό είχε ως συνέπεια να µη τολµήσουν οι Γερµανοί µέχρι το τέλος του πολέµου παρόµοια επιχείρηση. Βλέπε ΓΕΣ/∆ΙΣ, Αγώνες και Νεκροί 1940 – 1945, Αθήνα, 1990, σελ. 15
8 Βλέπε Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, ο.π. σελ. 453-454.
Βιβλιογραφία
